Drewno, kora, łyko

Najbardziej efektowny budynek z zespołu placu Orła Białego – dawny pałac głównego przedstawiciela administracji pruskiej – naczelnego prezydenta prowincji pomorskiej Filipa von Grumbkowa, przebudowany w 1890 roku dla towarzystwa ubezpieczeniowego National, dzięki głównemu elementowi dekoracji attyki uzyskał miano Pałacu pod Globusem. (MNS/A.Foto/16105) -

Najdawniejsze ślady potwierdzają istnienie na terenie Szczecina grodu łużyckiego, a następnie osadnictwa słowiańskiego z końca VII i z VIII wieku. Gród i podgrodzie, osada rzemieślniczo-rybacka, osiedle o charakterze miejskim, wreszcie miasto – wszystko to skupiło się wokół Wzgórza Zamkowego i portu. Centrum Szczecina przed ponad tysiąc lat znajdowało się stale w tym samym rejonie. Oto widok z Zamku w kierunku południowym z około 1935 r. Po lewej stronie szczyt starego ratusza, zabytkowe kamieniczki Rynku Siennego i giełda, w centrum wśród ciasnej zabudowy dom Loitzów z maswerkową dekoracją, po prawej stronie część zabudowy ul. Grodzkiej – jednego z najstarszych traktów miejskich. Widoczny w tle kościół św. Jana usytuowany był na skraju dawnego Szczecina, tuż przed wiodącą do miasta bramą św. Ducha. (MNS/A.Foto/4996) -

Brama Królewska, pierwotnie zwana Anklamską, uzyskała w latach 1726-28 formę nawiązująca do łuku triumfalnego. Tutaj także dekoracje wykonał B. Damart, a prace kamieniarskie – J.H. Trippel. Kolejna fotografia z 1860 r. ukazuje jej elewację zewnętrzną przed likwidacją wałów i bocznych przejść dla pieszych. (MNS/A.Foto/5363 A) -

Pochodzący z końca XVI wieku portal budynku starej ujeżdżalni przy ulicy Rycerskiej z przesklepionymi konchowo niszami bocznymi, bogato profilowaną archiwoltą i kartuszem z gryfem, na przedwojennych fotografiach uzupełniony jest dekoracyjną płaskorzeźbą z herbami książęcymi, inskrypcją i datą 1626. (MNS/A.Foto/13753) -

Od strony ul. Grodzkiej i Kuśnierskiej na dziedziniec zamkowy prowadził wjazd, którego filary zdobiły rzeźby wykonane prawdopodobnie przez twórcę dekoracji szczecińskich bram miejskich – Bartholome Damarta. Fotografię wykonano w trakcie remontu skrzydła środkowego w latach 20-tych XX wieku. (MNS/A.Foto/15564) -

Wejście na dziedziniec menniczy, zwany też żurawim przez bramę od strony wieży dzwonów w 1928 r. Poszerzone dobudówkami z XVIII w. skrzydło Filipa II pierwotnie mieściło na parterze zbrojownię i wozownię, a wyżej książęce komnaty mieszkalne oraz zbiory sztuki i bibliotekę. Elewacje skrzydła menniczego zdobi dekoracyjna tablica inskrypcyjna z 1619 r. opatrzona herbami i wizerunkami fundatorów – Filipa II i Franciszka I. (MNS/A.Foto/15562) -

Dziedziniec zamkowy z widoczną w prześwicie ulicą Grodzką w latach 30-tych XX wieku. Skrzydło południowe, rozpoczęte już w XIV w. i powiększane przez księcia Bogusława X, zostało ukończone za czasów księcia Barnima XI. Uzyskało wówczas bogatą dekorację maswerkową; nadbudowa pięter spowodowała konieczność podwyższenia wież. Zakończenie budowy zostało upamiętnione tablicą, na której widnieje data 1538 r. W latach 1872-74 skrzydło uległo całkowitej przebudowie, otrzymując dodatkową kondygnację. (MNS/A.Foto/4983) -

Dalsze fragmenty ul. Grodzkiej, tym razem na odcinku od ul. Szewskiej w stronę Zamku. Do najefektowniejszych budynków należała kamieniczka nr 12 z bogatą dekoracją fasady, pochodząca z lat 80-tych XVIII wieku. Prosty klasycystyczny wystrój, charakterystyczny dla zabudowy z około 1800 r. reprezentuje sąsiedni budynek przy ul. Grodzkiej 13. Te zabytkowe domy sfotografowano jeszcze przed I wojną światową. (MNS/A.Foto/15685) -

Najważniejszym placem Dolnego Miasta – poniżej ul. Panieńskiej – był Rynek Sienny. Szczególnie efektowne kamienice tworzyły zabudowę narożnika z prowadzącą w stronę Odry ul. Osiek. Wyjątkowo bogata dekoracja świadczy o zamożności ich XVIII-wiecznych właścicieli i umiejętności budowniczych. Na fotografii pochodzącej z lat 80-tych XIX wieku zwraca uwagę również ozdobna latarnia ustawiona w centrum placu. (MNS/A.Foto/5337 A) -

Również wartościowy był budynek kształtujący narożnik z ulicą Sienną i wyznaczający pierzeję rynku naprzeciwko ratusza. Wzniesiony w końcu XVII wieku, zachował niezwykle interesującą i bogatą dekorację bocznych części szczytu, gdzie wśród przenikającej się, bujnej wici akantu, wkomponowano urocze putta. Zdjęcie z końca XIX wieku utrwaliło wygląd tego budynku zanim względy użytkowe zdecydowały o znacznym przekształceniu parteru. (MNS/A.Foto/5337 B) -

Fotografia z 1912 r. przedstawia plac przed Bramą Portową, gdzie wyraźnie widać różnicę pomiędzy zabudową Starego Miasta a śródmieściem. Wybudowane na zewnątrz bramy wysokie kamienice o dekoracyjnym opracowaniu typowym dla końca XIX w. kontrastują ze zmiennym gabarytem, rozdrobnieniem i różnorodnością wystroju budynków wschodniej pierzei al. Niepodległości. (MNS/A.Foto/13957) -